Gaslighting คืออะไร ทำไมถึงส่งผลต่อจิตใจของผู้ถูกกระทำ

“เพราะเธอไม่ดีพอ ฉันเลยนอกใจ” 

“เรื่องทุกอย่างที่เกิดขึ้น มีสาเหตุมาจากเธอ” 

“อย่าทำเรื่องเล็กให้กลายเป็นเรื่องใหญ่ได้ไหม”

หลายคนอาจจะเคยได้ยินประโยคหรือคำพูดที่บั่นทอนจิตใจและทำร้ายความรู้สึกจากคนอื่น และในหลายครั้งเป็นคำพูดจากคนที่เรารัก ทำให้รู้สึกไม่มั่นใจและไม่มีความสุข ซึ่งสิ่งนี้ในทางจิตวิทยาเรียกว่าการ Gaslighting เป็นรูปแบบการทารุณกรรมทางจิตใจ ส่งผลให้เกิดความสัมพันธ์ที่เป็นพิษหรือ Toxic Relationship นั่นเอง

Gaslighting คืออะไร ?

Gaslighting คือ การกระทำที่บุคคลหนึ่งพยายามควบคุมทางจิตใจและบิดเบือนความเป็นจริง ทำให้เหยื่อรู้สึกคลางแคลงใจ สงสัย หรือสับสนกับความเป็นจริง จนส่งผลต่อความเชื่อมั่นในตัวเองและความสัมพันธ์ได้ 

การ Gaslighting คือ พฤติกรรม Manipulate ทางจิตใจอย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นพฤติกรรมของคนที่พยายามควบคุมเหยื่อให้มีความเชื่อที่บิดเบือนและคล้อยตาม มักเกิดขึ้นในความสัมพันธ์ที่เป็นพิษ หรือ Toxic Relationship ทำให้เหยื่อรู้สึกว่าตนเองเป็นฝ่ายผิด หรือสูญเสียความมั่นใจในตัวเอง ซึ่งสามารถเกิดได้ในทุกความสัมพันธ์ ทั้งคู่รัก ครอบครัว หรือแม้แต่เพื่อนร่วมงาน 

ประเภทของการ Gaslighting

Gaslighting มีหลากหลายรูปแบบ โดยสามารถแบ่งได้เป็นประเภทต่าง ๆ ดังต่อไปนี้ 

ทำให้เป็นเรื่องที่ไม่สำคัญ (Trivializing)

ในความเป็นจริง ทุกอารมณ์และทุกความรู้สึกในทุกความสัมพันธ์มีความหมาย แต่ผู้กระทำพยายามลดทอนความสำคัญของความรู้สึกที่เหยื่อเผชิญอยู่ 

ตัวอย่างประโยค Gaslighting

• “ทำไมต้องทำให้เป็นเรื่องใหญ่ด้วย ?” เป็นการลดความสำคัญของปัญหา ทำให้รู้สึกว่าเป็นเรื่องที่ไม่ต้องสนใจ
• “เธอคิดมากไปเอง” เป็นการทำให้สงสัยในความรู้สึกของตนเอง 
• “คุณอ่อนไหวไปหรือเปล่า ?” เป็นการทำให้รู้สึกว่าตนเองเป็นคนงี่เง่า ไม่มีเหตุผล
• “อย่าเวอร์ได้ไหม ?” เป็นการลดทอนความจริงจังของสถานการณ์ 
• “พูดเกินจริงไปหน่อยนะ” เป็นการทำให้เหยื่อรู้สึกตนเองทำผิด
• “แค่ล้อเล่น” เป็นการลดทอนความรุนแรงของการกระทำที่ไม่เหมาะสมหรือรุนแรง

ทำให้รู้สึกผิด (Blame-Shifting)

มีการโยนความผิดไปที่เหยื่อ ทำให้เหยื่อรู้สึกว่าตนเองคือต้นเหตุของปัญหาทุกอย่าง เป็นหนึ่งในวิธีการเลี่ยงความรับผิดชอบ และทำให้เหยื่อรู้สึกไม่ดีกับตัวเอง โทษว่าทุก ๆ อย่างเกิดขึ้นเพราะตัวเอง 

ตัวอย่างประโยค Gaslighting

• “ฉันไม่ได้เป็นคนผิด เธอต่างหาก” เป็นการปฏิเสธความรับผิดชอบและโยนความผิดไปที่เหยื่อ 
• “คุณต่างหากที่เป็นคนชวนทะเลาะ ไม่ใช่ผม” เป็นการบิดเบือนความจริง 
• “เพราะคุณไม่มีเวลาให้ไง ฉันถึงไปมีคนอื่น” เป็นการสร้างความรู้สึกผิดให้แก่เหยื่อ ในสิ่งที่เป็นความผิดของผู้พูดเอง
• “ถ้าฉันทำแบบนั้นก็เพราะเธอทำให้ฉันต้องทำ” เป็นการโยนความผิดกลับไปยังเหยื่อ 
• “เธอทำให้ฉันเครียดจนต้องทำแบบนี้” เป็นการทำให้เหยื่อรู้สึกว่าเป็นต้นเหตุของปัญหาทั้งหมด

ไม่ยอมรับความจริง (Denying)

ปฏิเสธสิ่งที่เกิดขึ้น แม้ว่าจะเป็นความผิดต่อหน้า มีหลักฐานชัดเจน หรือทำให้เหยื่อสับสนกับความทรงจำของตัวเอง โดยอาจจะโมโหหรือว่าร้องไห้เพื่อให้สงสาร

 ตัวอย่างประโยค Gaslighting

• “ฉันไม่ได้ทำแบบนั้น” เป็นการปฏิเสธความผิด แม้จะมีหลักฐานชัดเจน
• “เธอจำผิดแล้ว” เป็นการทำให้สงสัยความทรงจำของตนเอง
• “ไม่มีอะไรเกิดขึ้นจริง” เพื่อบอกว่าเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นไม่เป็นความจริง 
• “เธอคิดมากไปเอง” เป็นการลดทอนความรู้สึก ทำให้รู้สึกผิดเกี่ยวกับความรู้สึกของตน
• “ฉันไม่เคยพูดแบบนั้น” เป็นการปฏิเสธคำพูดที่เคยกล่าวไว้ เพื่อบิดเบือนความจริง
• “มันไม่ใช่เรื่องใหญ่เลย” เป็นการทำให้รู้สึกว่าความกังวลของเหยื่อไม่สมเหตุสมผล

บิดเบือนความจริง (Twisting)

คล้ายกับการไม่ยอมรับความจริง แต่จะไม่ใช่แค่ปฏิเสธ จะเป็นการเปลี่ยนคำพูดหรือสร้างเรื่องราวใหม่ที่แตกต่างไปจากความเป็นจริง

ตัวอย่างประโยค Gaslighting

• “ทำไมต้องทำให้เรื่องเล็กกลายเป็นเรื่องใหญ่ ?” เป็นการบิดเบือนความจริงโดยทำให้รู้สึกว่าความกังวลของตนไม่สำคัญ 
• “ฉันแค่พูดเล่น ทำไมเธอถึงซีเรียสขนาดนี้ ?” เป็นการทำให้รู้สึกว่าอารมณ์ของตนไม่มีเหตุผล และไม่สำคัญ
• “ทุกคนเห็นว่าเธอเป็นคนอ่อนไหว” เป็นการสร้างภาพลักษณ์ที่ไม่ดีให้แก่เหยื่อ
• “เธอคิดไปเอง” เป็นการทำให้สงสัยในความรู้สึกและการรับรู้ของตนว่าอยู่บนเหตุและผลหรือเปล่า 

ผลกระทบต่อจิตใจเมื่อเหยื่อโดน Gaslighting

ในระยะแรก หลายคนอาจจะไม่ทันระมัดระวัง หรือไม่รู้ตัวว่าถูกควบคุมทางจิตใจ แต่หากโดน Gaslighting เป็นระยะเวลานาน ๆ จะค่อย ๆ ส่งผลกระทบต่อจิตใจที่รุนแรงขึ้นได้ โดยอาจจะทำให้มีความรู้สึกดังต่อไปนี้ 

• สูญเสียความมั่นใจในตัวเอง
• มีอาการวิตกกังวลและซึมเศร้า
• ตั้งคำถามกับความทรงจำของตนเอง
• ไม่กล้าตัดสินใจด้วยตัวเอง
• รู้สึกติดอยู่ในความสัมพันธ์ที่หลีกเลี่ยงไม่ได้
• รู้สึกโดดเดี่ยว และไม่สามารถอยู่ตามลำพังได้

 สัญญาณเตือนว่าเรากำลังถูก Gaslighting

สิ่งสำคัญที่สุดก็คือ ผู้ที่ถูก Gaslighting ต้องรู้ตัวให้เร็วที่สุด และรีบออกจากความสัมพันธ์ที่เป็นพิษ โดยมีสัญญาณเตือนที่สำคัญดังนี้ 

1. รู้สึกผิดและต้องเป็นฝ่ายที่ต้องขอโทษอยู่ตลอดเวลา ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเล็กน้อยหรือว่าเรื่องใหญ่ แต่ทุกครั้งที่มีเรื่องขัดแย้ง ก็รู้สึกว่าเป็นความผิดของตัวเองทุกครั้ง
2. ทำอะไรก็ผิดตลอด แม้ว่าจะพยายามทำดีแค่ไหนก็ตาม
3. ไม่สามารถทำอะไรให้ถูกใจคนอื่นได้เลย รู้สึกว่าตัวเองโดนตำหนิอยู่เสมอ 
4. รู้สึกไม่เป็นตัวเอง ไม่ว่าจะอยู่กับคนรัก เพื่อน หรือคนในครอบครัว รู้สึกตัวเองแตกต่างและแปลกแยกจากคนอื่นอยู่เสมอ
5. ไม่กล้าตัดสินใจ เพราะกลัวทำผิด ต้องพึ่งพาการตัดสินใจของผู้อื่นเสมอ รู้สึกว่าหากตัดสินใจด้วยตนเองจะต้องเกิดข้อผิดพลาด 
6. ผิดหวังในตัวเอง และรู้สึกวิตกกังวลอยู่ตลอดเวลา กลัวว่าต้องทำผิดพลาดต่อไปเรื่อย ๆ ไม่มีวันจบ 
7. ทำให้รู้สึกว่าคิดมากไปเอง ถูกลดทอนความสำคัญหรือความรู้สึก 

การรับมือกับการโดน Gaslighting

  สำหรับคนที่กำลังเผชิญหน้ากับ Gaslighting สามารถรับมือความสัมพันธ์ดังกล่าวได้ง่าย ๆ ดังต่อไปนี้ 

1. ใจเย็นและมีสติ อย่าปล่อยให้คำพูดหรือการควบคุมของคนอื่นมีผลต่อจิตใจ ให้พิจารณาถึงเหตุและผล ไปจนถึงความเป็นจริงที่เกิดขึ้น 
2. พิจารณาถึงเหตุการณ์และพิจารณาความเป็นจริงอย่างตรงไปตรงมา อาจจะใช้วิธีจดบันทึก จากนั้นค่อย ๆ จำแนกข้อเท็จจริงต่าง ๆ ออกมาเป็นข้อ ๆ เพื่อพิจารณาอย่างรอบคอบ
3. ปฏิเสธหรือพูดให้ชัดเจน แสดงจุดยืนของตนเอง และไม่ปล่อยให้คนอื่นมาบิดเบือนความจริง 
4. ขอความช่วยเหลือจากคนที่ไว้ใจได้ ออกมาจากความสัมพันธ์ดังกล่าว และพูดคุยกับคนใกล้ชิด 
5. ปรึกษานักจิตวิทยาหรือจิตแพทย์ ในกรณีที่เกิดภาวะซึมเศร้าหรือวิตกกังวล 

หากสังเกตได้ว่าตนเองหรือคนใกล้ตัวโดน Gaslighting ไม่ว่าจะเป็นความสัมพันธ์ในรูปแบบไหน ควรได้รับความช่วยเหลือ กันตนเองหรือเหยื่อให้ออกห่าง และหากถูกทำร้ายจิตใจอย่างรุนแรง ต้องการเยียวยาสภาพจิตใจ สามารถปรึกษาจิตแพทย์และนักจิตบำบัด เพื่อรับการรักษาที่เหมาะสมได้ที่ Bangkok Mental Health Hospital (BMHH)โรงพยาบาลรักษาโรคซึมเศร้าในเครือโรงพยาบาลเวชธานี เราพร้อมอยู่เคียงข้างคุณในทุกช่วงเวลา 

นัดหมายเข้าพบจิตแพทย์และสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่

โทรศัพท์: 02-589-1889

LINE Official Account: @bmhh

Location: https://maps.app.goo.gl/MCKXwQMK1mCshWKdA