โรคแพนิคคืออะไร ? มีวิธีบรรเทาอาการอย่างไรบ้าง

โรคแพนิค (Panic Disorder) เป็นหนึ่งในโรคทางจิตเวชที่ปรากฏในรูปแบบของอาการแพนิค หรือการเกิดภาวะวิตกกังวลอย่างรุนแรงและไม่คาดคิด ซึ่งสามารถเกิดขึ้นได้โดยไม่มีสาเหตุจูงใจจากภายนอก ซึ่งอาการป่วยของแต่ละคนจะแตกต่างกันออกไป อาจจะรู้สึกกลัวอย่างรุนแรง หัวใจเต้นเร็ว หายใจติดขัด หรือมีอาการคล้ายกับโรคหัวใจ ดังนั้น การทำความเข้าใจเกี่ยวกับอาการของโรคแพนิคจะช่วยให้ผู้ป่วยและคนใกล้ชิดสามารถรับมือและเตรียมพร้อมในการรักษาได้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

โรคแพนิคคืออะไร ?

โรคแพนิค คือ ภาวะที่ผู้ป่วยรู้สึกตื่นกลัวอย่างกะทันหัน เหมือนกับอยู่ในสถานการณ์ที่เป็นอันตราย มักเกิดจากความผิดปกติของระบบประสาทที่ควบคุมอารมณ์และความเครียด สามารถเกิดขึ้นได้ทุกที่ทุกเวลา ครั้งละประมาณ 10-20 นาที หรือยาวไปเป็นชั่วโมง พบได้ในทุกวัย แต่มักพบในผู้ที่มีความเครียดสะสม และคนที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคนี้มาก่อน

สาเหตุของโรคแพนิค

โรคแพนิคสามารถเกิดขึ้นจากหลากหลายสาเหตุ แต่โดยส่วนมากมักเกิดจากสาเหตุดังต่อไปนี้ 

• พันธุกรรม มีการศึกษาและวิจัยพบว่า โรคแพนิคมีแนวโน้มที่จะถ่ายทอดทางพันธุกรรม โดยพบว่าฝาแฝดที่เกิดจากไข่ใบเดียวกันจะเป็นโรคแพนิคเหมือนกัน รวมถึงผู้ที่มีญาติเป็นโรคแพนิคก็จะมีความเสี่ยงมากขึ้น โดยมีการสืบทอดทางพันธุกรรมแบบ Autosomal Dominant คือ การถ่ายทอดทางพันธุกรรมที่เกิดจากยีนเด่นเพียงยีนเดียวก็สามารถถ่ายทอดไปสู่ลูกได้ และแสดงอาการในทุกรุ่นของทายาทรุ่นต่อ ๆ ไป 
• ความไม่สมดุลของสารเคมีในสมอง อย่างเซโรโทนิน (Serotonin) และนอร์อิพิเนฟริน (Norepinephrine) ที่มีหน้าที่ในการควบคุมอารมณ์และความเครียดต่าง ๆ หากไม่สมดุลจะทำให้เกิดภาวะวิตกกังวล หรือกระตุ้นอาการของโรคแพนิคได้ 
• ความเครียดและปัญหาทางด้านจิตใจ เช่น ความเครียดสะสมจากการทำงาน ปัญหาครอบครัว หรือการเผชิญกับเหตุการณ์ที่กระทบกระเทือนจิตใจอย่างรุนแรง ไม่ว่าจะเป็นอุบัติเหตุ หรือการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รักแบบกะทันหัน ไม่ทันได้ตั้งตัว

อาการของโรคแพนิค

อาการของโรคแพนิคสามารถเกิดขึ้นได้อย่างเฉียบพลัน โดยไม่มีสาเหตุหรือสิ่งกระตุ้นใด ๆ และมีหลายอาการที่เหมือนอาการเจ็บป่วยทางกาย โดยเกิดในช่วงสั้น ๆ ประมาณ 10-20 นาที ไปจนถึง 1 ชั่วโมง อาการที่พบบ่อย มีดังนี้

• หัวใจเต้นเร็ว หรือรู้สึกเหมือนหัวใจจะหลุดออกจากหน้าอก
• หายใจไม่ออก หรือรู้สึกหายใจลำบาก
• เหงื่อออกมาก โดยเฉพาะในช่วงที่แพนิคอาการกำเริบ
• เจ็บหน้าอก หรือปวดเหมือนจะหัวใจวาย
• เวียนหัว หรือรู้สึกเหมือนจะเป็นลม
• สั่นหรือกระตุก ที่มือหรือในร่างกาย
• รู้สึกเหมือนกำลังจะตาย หรือรู้สึกสูญเสียการควบคุมตัวเอง

บรรเทาอาการในเบื้องต้น

สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการของโรคแพนิค ให้ลองบรรเทาอาการในเบื้องต้นดังต่อไปนี้

1. ควบคุมการหายใจ

หายใจเข้า-ออกช้า ๆ โดยใช้หลัก 4-4-8 หรือ 4-7-8 โดยทำตามวิธีดังต่อไปนี้ 

• หายใจให้ยาวขึ้นกว่าเดิม โดยนับ 1-4 
• จากนั้นกลั้นหายใจเอาไว้โดยนับ 1-4 หรือ 1-7 
• ค่อย ๆ ผ่อนลมหายใจทางปากให้เกิดเสียงฟู่ นับ 1-8 
• ทำซ้ำจนกว่าอาการจะบรรเทา 

วิธีนี้ไม่เพียงช่วยบรรเทาอาการแพนิค แต่ยังช่วยทำให้ผ่อนคลาย และนอนหลับง่ายอีกด้วย

2. หลีกเลี่ยงสถานการณ์ที่กระตุ้นอาการของโรคแพนิค

ลองสังเกตดูว่าสถานการณ์แบบไหนที่กระตุ้นให้เกิดอาการได้บ้าง แนะนำให้ระบุข้อมูลต่าง ๆ ทุกครั้งที่เกิดอาการดังต่อไปนี้ 

• สถานการณ์และสภาวะโดยรอบ เช่น อยู่ในที่ที่คนเยอะ อยู่ในที่สาธารณะ หรืออยู่คนเดียว 
• สถานที่ เช่น ห้างสรรพสินค้า สวนสาธารณะ บ้าน
• การดื่มหรือบริโภคอาหาร เช่น การดื่มคาเฟอีน เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ หรือยาบางอย่าง
• อารมณ์ความรู้สึกก่อนที่จะมีอาการดังกล่าวเกิดขึ้น เช่น กังวล กลัว เครียด กดดัน 

เมื่อรู้ว่าสิ่งใดมักกระตุ้นให้เกิดอาการ แนะนำให้หลีกเลี่ยงสถานการณ์ดังกล่าว แต่หากว่าไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ ให้ฝึกการหายใจลึก และผ่อนคลาย จากนั้นค่อย ๆ เผชิญหน้าแบบค่อยเป็นค่อยไป โดยควรอยู่ภายใต้คำแนะนำจากจิตแพทย์อย่างใกล้ชิด

3. ผ่อนคลายจิตใจ

หาวิธีที่ช่วยทำให้จิตใจผ่อนคลายที่เหมาะกับตัวเอง ดังต่อไปนี้ 

• การทำสมาธิ จดจ่ออยู่กับลมหายใจ และช่วยลดความฟุ้งซ่าน ซึ่งปัจจุบันมีแอปพลิเคชันที่ช่วยทำสมาธิ ช่วยให้สามารถเข้าสู่สมาธิได้ง่ายขึ้น
• ฝึกโยคะ เป็นการออกกำลังกายที่รวมการเคลื่อนไหวร่างกาย การหายใจ และการทำสมาธิเข้าไว้ด้วยกัน ทำให้ผ่อนคลายทั้งร่างกายและจิตใจ 
• ฟังเพลงที่ช่วยทำให้จิตใจสงบ และสร้างความรู้สึกผ่อนคลาย เน้นจังหวะช้า ๆ หรือเพลงบรรเลงเบา ๆ

การตรวจวินิจฉัย

สำหรับการตรวจวินิจฉัยโรคแพนิค โดยทั่วไปจิตแพทย์จะทำการประเมินผู้ป่วยโดยวิธีดังต่อไปนี้ 

1. ซักประวัติ โดยจิตแพทย์จะสอบถามเกี่ยวกับอาการที่เกิดขึ้น ระยะเวลาของอาการ และปัจจัยที่อาจจะเป็นตัวกระตุ้น 
2. ตรวจร่างกาย เพื่อแยกอาการของโรคแพนิคออกจากโรคทางกายอื่น ๆ อย่างหัวใจ ไทรอยด์ โดยการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ หรือตรวจเลือดเพื่อวัดระดับไทรอยด์
3. การประเมินทางจิตเวช โดยจิตแพทย์จะใช้เกณฑ์วินิจฉัยโรคแพนิคตาม DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) และใช้แบบประเมินความรุนแรงของโรคแพนิค PDSS เพื่อเข้าใจและแนะนำการรักษาที่เหมาะสมของแต่ละบุคคล

แนวทางการรักษา

การรักษาโรคแพนิคจะใช้วิธีจิตบำบัดร่วมกับการใช้ยาในกรณีที่มีอาการรุนแรง 

• จิตบำบัด โดยการปรับความคิดและพฤติกรรม (Cognitive Behavioral Therapy; CBT) ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถจัดการกับความคิดและพฤติกรรมที่เกี่ยวข้องได้อย่างมีประสิทธิภาพ พร้อมทั้งฝึกให้ผู้ป่วยหายใจและผ่อนคลาย เพื่อลดอาการ Panic Attack 
• ยา ปรับสมดุลของสารสื่อประสาทในสมอง โดยใช้ยา 2 กลุ่มใหญ่ ๆ คือ ยาที่ออกฤทธิ์เร็ว ให้ผลเร็ว แต่ทำให้ติดยาและเลิกยาก อีกกลุ่มคือยาที่ออกฤทธิ์ช้า ซึ่งจะเข้าไปช่วยปรับสมดุลของสารเคมีในสมอง ซึ่งแพทย์จะวินิจฉัยและปรับยาตามความเหมาะสม

คำถามที่ถามบ่อย

โรคแพนิคสามารถหายเองได้ไหม ?

แนะนำให้พบจิตแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยอย่างเหมาะสม เพราะเป็นโรคที่มักไม่หายเอง และมีอาการรุนแรงมากยิ่งขึ้น นอกจากนี้ยังมีอาการคล้ายกับโรคหัวใจ ซึ่งอาจทำให้เสียชีวิตได้ หากไม่ได้พบแพทย์อย่างทันท่วงที

โรคแพนิคถ้าปล่อยไว้จะเป็นอันตรายหรือไม่ ?

โรคแพนิคไม่เป็นอันตรายถึงชีวิต แต่หากว่าปล่อยไว้โดยไม่รักษาอย่างเหมาะสม อาจจะส่งผลต่อคุณภาพชีวิต เกิดภาวะซึมเศร้า และมีภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ตามมาได้

แพนิคต่างจากซึมเศร้าอย่างไร ?

อาการของโรคแพนิคมักเกิดจากมีความวิตกกังวลเฉียบพลัน เช่น หัวใจเต้นเร็ว หรือหายใจไม่ออก ในขณะที่โรคซึมเศร้าคือภาวะที่รู้สึกหดหู่และหมดความสนใจในสิ่งต่าง ๆ เป็นระยะเวลานาน

หากมีอาการแพนิคหรือปัญหาสุขภาพจิตอื่น ๆ ปรึกษาจิตแพทย์ได้ที่ BMHH

หากมีอาการแพนิค (Panic) หรือสงสัยว่ามีปัญหาสุขภาพจิต ควรนัดหมายจิตแพทย์เพื่อทำการรักษาอย่างเหมาะสม Bangkok Mental Health Hospital (BMHH) โรงพยาบาลจิตเวชในเครือโรงพยาบาลเวชธานี พร้อมอยู่เคียงข้างผู้ป่วยในทุกสถานการณ์ มุ่งมั่นดูแลสุขภาพจิตอย่างดีที่สุด โดยทีมสหสาขาวิชาชีพมากประสบการณ์ 

นัดหมายเข้าพบจิตแพทย์และสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่

โทรศัพท์: 02-589-1889

LINE Official Account: @bmhh

Location: https://maps.app.goo.gl/MCKXwQMK1mCshWKdA