ลงแดง ภาวะถอนพิษยาที่ต้องเข้าใจก่อนคิดจะ “หักดิบ”

การตัดสินใจเลิกสารเสพติดหรือสุรา คือจุดเริ่มต้นที่กล้าหาญสู่การมีชีวิตใหม่ที่ดีขึ้น แต่เส้นทางนี้อาจไม่ได้เรียบง่ายอย่างที่คิด หลายคนพยายามเลิกด้วยตัวเองโดยใช้วิธี “หักดิบ” หรือการหยุดใช้สารนั้นอย่างกะทันหัน โดยไม่รู้ว่าการกระทำดังกล่าวอาจนำไปสู่ภาวะ “ลงแดง” หรืออาการถอนพิษที่รุนแรง ซึ่งไม่เพียงแต่จะสร้างความทุกข์ทรมานอย่างมหาศาล แต่ยังอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ การทำความเข้าใจภาวะลงแดงจึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อให้การเลิกสารเสพติดเป็นไปอย่างปลอดภัยและยั่งยืน

อาการลงแดงคืออะไร

อาการลงแดง เป็นคำเรียกทั่วไปของภาวะถอนพิษ (Withdrawal Syndrome) ที่เกิดขึ้นเมื่อผู้ที่ใช้สารเสพติดหรือดื่มสุราปริมาณมากเป็นประจำ หยุดหรือลดปริมาณการใช้ลงอย่างฉับพลัน ภาวะนี้ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ยาเสพติดบางชนิด แต่สามารถเกิดขึ้นได้กับสารแทบทุกประเภทที่มีฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลาง ไม่ว่าจะเป็นยาเสพติด ยานอนหลับ หรือแอลกอฮอล์ โดยความรุนแรงของอาการจะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับชนิดของสารที่ใช้ ปริมาณ และระยะเวลาที่ใช้มา

อาการลงแดงเกิดขึ้นได้อย่างไร

เมื่อใช้สารเสพติดหรือดื่มสุราเป็นประจำ สมองจะคุ้นชินและเริ่มมองว่า สภาวะที่มีสารนั้น ๆ อยู่ในร่างกายคือ “สภาวะปกติ” จนร่างกายต้องพึ่งพิงสารนั้นเพื่อให้สามารถทำงานและรู้สึกเป็นปกติได้ เมื่อหยุดใช้แบบ “หักดิบ” หรือลดปริมาณลงกะทันหัน ร่างกายที่เคยชินกับสภาวะเดิมจึงเกิดการรวนอย่างรุนแรง ในช่วงเวลานี้ ร่างกายจะพยายามอย่างหนักเพื่อปรับตัวกลับไปสู่สมดุลใหม่โดยที่ไม่มีสารนั้นหลงเหลืออยู่ ซึ่งกระบวนการนี้เองคือจุดเริ่มต้นของอาการลงแดง ที่เป็นปฏิกิริยาตอบสนองต่อการขาดสารที่ร่างกายเคยพึ่งพา

เช็กลิสต์อาการลงแดง สัญญาณเตือนที่ต้องรีบพบแพทย์

อาการลงแดงจะแสดงออกทั้งทางร่างกายและจิตใจ โดยความรุนแรงสามารถไล่ระดับไปจนถึงขั้นวิกฤต

อาการทางร่างกาย

• คลื่นไส้ อาเจียน ท้องร่วง ปวดท้องอย่างรุนแรง
• ตัวสั่น มือสั่น กล้ามเนื้อกระตุก หรือปวดเมื่อยตามร่างกาย
• เหงื่อออกมากผิดปกติ สลับกับอาการหนาวสั่น
• ใจสั่น หัวใจเต้นเร็วหรือเต้นผิดจังหวะ ความดันโลหิตสูง
• ชักเกร็ง ซึ่งอาจนำไปสู่การหยุดหายใจได้

อาการทางจิตใจและอารมณ์

• หงุดหงิดง่าย ก้าวร้าว หรือมีอารมณ์แปรปรวนอย่างรุนแรง
• วิตกกังวล กระสับกระส่ายอย่างหนัก อยู่ไม่สุข
• นอนไม่หลับ 
• มีภาวะซึมเศร้า สิ้นหวัง
• สับสนรุนแรง สูญเสียการรับรู้ และประสาทหลอน เช่น เห็นภาพหลอน หูแว่ว รู้สึกเหมือนมีอะไรไต่ตามตัว

แนวทางการรักษาอาการลงแดงอย่างปลอดภัย

เป้าหมายหลักของการรักษา คือการจัดการอาการถอนพิษให้ผ่านพ้นไปอย่างปลอดภัยที่สุดและป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต โดยต้องการเข้ารับการถอนพิษยาภายใต้การดูแลของแพทย์ ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้

• การประเมินความรุนแรง แพทย์จะประเมินระดับการติดและอาการลงแดงของผู้ป่วยแต่ละราย เพื่อกำหนดแผนการรักษาที่เหมาะสม
• การจ่ายยา แพทย์สั่งยาเพื่อช่วยลดความรุนแรงของอาการลงแดง และอาการอยากยา ซึ่งยาที่ใช้จะแตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับสารเสพติด
• การรักษาอาการแทรกซ้อน หากผู้ป่วยมีอาการรุนแรง เช่น ชัก หัวใจเต้นผิดจังหวะ หรือความดันโลหิตสูง จะได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน
• การบำบัดจิตใจ เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยรับมือกับความเครียดและปรับเปลี่ยนพฤติกรรม

ในกรณีที่มีอาการรุนแรงหรือมีความเสี่ยงสูง การเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล (Admit) เป็นสิ่งจำเป็น เพื่อให้ผู้ป่วยอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยและได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดตลอด 24 ชั่วโมง

บทบาทของครอบครัวในการช่วยเหลือผู้ที่กำลังเผชิญภาวะลงแดง

กำลังใจและการสนับสนุนจากครอบครัวเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งที่จะช่วยให้ผู้ป่วยก้าวผ่านช่วงเวลาที่ยากลำบากนี้ไปได้

• แสดงความเข้าใจ ไม่ตัดสิน
• สร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัย ปลอดจากสิ่งกระตุ้นที่อาจทำให้นึกถึงการใช้ยา
• ให้กำลังใจด้วยคำพูดดี ๆ และอยู่เคียงข้าง ช่วยให้ผู้ป่วยรู้สึกไม่โดดเดี่ยว
• สนับสนุนให้พบแพทย์ เพื่อเข้ารับการรักษาที่ถูกต้องและปลอดภัย

การเลิกยาเสพติดอย่างปลอดภัย เริ่มต้นที่การไม่หักดิบ

อาการลงแดงเป็นภาวะถอนพิษที่รุนแรงและอันตราย ซึ่งเป็นผลจากการที่ร่างกายและสมองพยายามปรับตัวหลังขาดยาหรือสุราที่เคยใช้เป็นประจำ แม้ความตั้งใจที่จะเลิกจะเป็นเรื่องที่ดี แต่การหักดิบด้วยตนเองโดยไม่มีการดูแลทางการแพทย์อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายถึงชีวิตได้ ดังนั้น แนวทางที่ปลอดภัยและมีโอกาสสำเร็จมากที่สุด คือการเข้ารับการถอนพิษยาภายใต้การดูแลของทีมแพทย์

การก้าวผ่านช่วงเวลาที่ยากลำบากของอาการลงแดงต้องอาศัยการดูแลที่ถูกต้องและปลอดภัย ที่ Bangkok Mental Health Hospital (BMHH) โรงพยาบาลที่ดูแลปัญหาทางจิตใจในเครือโรงพยาบาลเวชธานี เรามีทีมแพทย์และพยาบาลที่พร้อมให้การดูแลผู้ป่วยที่มีภาวะถอนพิษยาอย่างใกล้ชิด ในกรณีที่จำเป็นต้องนอนพักรักษาตัวในโรงพยาบาล (Admit) ผู้ป่วยจะอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยภายใต้การดูแลตลอด 24 ชั่วโมง เพื่อให้กระบวนการถอนพิษยาเป็นไปอย่างราบรื่นที่สุด และเป็นก้าวแรกที่มั่นคงสู่การบำบัดฟื้นฟูในระยะยาวต่อไป

นัดหมายเข้าพบจิตแพทย์และสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่

โทรศัพท์: 02-589-1889

LINE Official Account: @bmhh

Location: https://maps.app.goo.gl/MCKXwQMK1mCshWKdA

บทความโดย

พญ.อภิสรา สุวรรณประทีป
จิตเวชผู้ใหญ่
โรงพยาบาลแบงค็อก เมนทัล เฮลท์ (BMHH)